Wat is de functie van stress en hoe profiteer je van de gezonde kant van stress? In dit artikel gaat Hilde Bolt, trainer in de opleiding Coachen bij stress en burn-out, hierop in.
Gezonde stress is nodig
Dat stress een veel voorkomend fenomeen is in de westerse wereld is inmiddels heel duidelijk. Met gezonde stress is niets mis. Gezonde stress, of ook wel functionele stress heb je nodig om te kunnen functioneren in deze wereld. Het lichaam komt dan terecht in een opperste staat van paraatheid. Het verhoogt de alertheid, wat maakt dat je tijdelijk je focus kunt verscherpen, doelgericht kunt zijn en kunt ‘pieken’, zoals we bijvoorbeeld terugzien bij artiesten en sprekers. Functionele stress, gekoppeld aan het instinct, is ook van belang wanneer het gaat om ‘overleven’; het kan je aanzetten om jezelf in veiligheid te brengen bij naderend gevaar.
Wanneer het lichaam na die tijd weer kan herstellen, is er niet zoveel aan de hand. Wanneer dit niet gebeurt, dan blijven de stresshormonen in het lichaam en ontstaat er een blijvend gevoel van gejaagdheid. Dit kan weer leiden tot fysieke onrust en vermoeidheid, angstige gevoelens en gedachtes. Het systeem komt niet meer tot rust. Hierbij spreken we van ongezonde of ook wel dysfunctionele stress.
Risico op overspannenheid of burn-out
Stress was ooit lang geleden, het beschermingsmechanisme dat je van de natuur had gekregen om in leven te blijven (1). Dit kun je zien als signaleringsfunctie van het instinct. Het kan op de langere termijn betekenen dat je signaleringsfunctie zo uitgeput is, dat het dezelfde hevige reacties geeft op situaties die geen feitelijk gevaar zijn. De inschattingsfunctie van het instinct wordt op die manier niet optimaal benut en het wordt onbetrouwbaar (2). Wanneer het systeem niet meer tot rust komt en je gaat leven vanuit die gejaagdheid, pleeg je roofbouw op je eigen lichaam en loop je het risico op overspannenheid of zelfs een burn-out.
De natuurlijke respons van het lichaam op stress
We kunnen als mens hierin veel leren van dieren. Honden bijvoorbeeld, schudden wanneer ze blootgesteld zijn aan stressvolle situaties. Maar ook mensen hebben bijvoorbeeld, wanneer ze flink geschrokken zijn, een natuurlijke impuls om te trillen of te schudden. Peter Levine (3) benadrukt in zijn boeken het leren volgen van de natuurlijke respons van het lichaam na stress. Naar mijn idee is dit waar het in onze westerse wereld aan schort; dat we stress niet kunnen vermijden, maar dat we niet weten hoe hier gezond mee om te gaan en dat we niet weten wat we kunnen doen om hiervan te herstellen. Veel mensen forceren zichzelf om gewoon weer door te gaan, waardoor de stress in het lichaam aanwezig blijft en wordt opgeslagen.
Profiteren van de gezonde kant van stress
Een deel van de ‘oplossing’ ligt in wat Uvnas Moberg (4) noemt ‘het systeem van verbondenheid’ en de werking van de oxytocine. De aanmaak van oxytocine brengt effecten teweeg die we associëren met rust en verbondenheid. Het systeem in de hersenen en het zenuwstelsel dat verantwoordelijk is voor de vecht- of vluchtreactie, genereert soms een totaal tegenovergestelde reactie wanneer het lichaam oxytocine activeert (4).
Dus wat kun je ondernemen om oxytocine aan te maken, danwel het systeem van verbondenheid te activeren? Hierbij kun je denken aan het onderhouden van voedende relaties, aanraking (bijv. knuffelen en fijne seksualiteit), gezonde voeding, een massage, een warm bad/warme douche/sauna en op het lichaam afgestemde beweging, zoals o.a. yoga en wandelen. Een gezond functionerend lichaam heeft zowel inspanning nodig als ontspanning. Ook voldoende slapen en rust nemen is voor een gezond functionerend lichaam van groot belang. Dit maakt dat de batterij weer kan opladen en het lichaam de innerlijke balans weer kan herstellen na interactie met de wereld.
Al met al niet even makkelijk in een wereld die dit niet (altijd) faciliteert. Hierin ligt een ieders eigen verantwoordelijkheid om deze ruimte te pakken, zodat het stress-systeem kan functioneren zoals het bedoeld is en we kunnen profiteren van de gezonde kant van stress. Een mooie taak voor coaches om mensen hierin te begeleiden!
Hilde Bolt
Hilde is als opleider & docent verbonden aan het Europees Instituut de Baak. Zij is van oorsprong psychotherapeut en traumadeskundige. Zij heeft zich gespecialiseerd in het werken met lichaamstaal, waarin zij oosterse en westerse zienswijzen met elkaar combineert. Daarnaast is zij auteur van het boek Get your Guts – Het instinct als kompas (2016).
1. Elkin, A. (2005). Stress voor dummies. Amersfoort: BBNC Uitgevers.
2. Bolt, H.A.J. (2016). Get your Guts – Je instinct als kompas. Amstelveen: Leporello Uitgevers.
3. Levine, P.A (2010). De stem van het lichaam. Haarlem: Uitgeverij Altamira.
4. Uvnas Moberg, K. (2003). De oxytocine factor. Amsterdam: Uitgeverij Thoenis.
Bron: het digitale Coaching Magazine – coach in de organisatie
Wil jij je als coach verdiepen in het coachen bij stress en burn-out? Schrijf je in voor een introductieworkshop van de opleiding Coachen bij stress en burn-out en ervaar of deze opleiding bij je past!
