Door: Ron van Deth

De aanpak van coaches bij werkgerelateerde problematiek

In Coaching bij werkgerelateerde problematiek deel 1 stonden de preventie van en intake bij werkgerelateerde problematiek centraal. Hier gaan we in op de aanpak van coaches bij deze problematiek. Je kunt daarbij drie fasen onderscheiden.

Fase 1: De eerste stappen
In het begin van de begeleiding staat het verminderen van de klachten voorop (1). Eén van de eerste aandachtspunten is een goede dagstructuur en een zinvolle tijdsbesteding met sociale contacten en ontspannende activiteiten. Daarnaast maakt de coach afspraken over rust, regelmatige lichaamsbeweging en een goede slaap-waakhygiëne. Met dat laatste wordt onder andere bedoeld dat mensen op vaste tijden slapen en opstaan en bijvoorbeeld dutjes overdag vermijden. Samen met de coach zoekt de coachee vervolgens uit wat de eerste signalen (bijvoorbeeld irritatie) zijn van de stress, hoe die zich opbouwen en wat er met afleidende of ontspannende activiteiten, zoals het maken van een ommetje, aan te doen valt. Wie zich moeilijk kan ontspannen krijgt voor thuis een geluidsbestandje met ontspanningsoefeningen. Er zijn ook verschillende (online) zelfhulpprogamma’s die mensen tot steun kunnen zijn (2).
Wanneer de problematiek ernstiger is, dient de coach gericht aandacht te schenken aan gedachten en gevoelens die verklaren waarom iemand zoveel investeert in zijn werk. Veel mensen met werkgerelateerde problemen zijn perfectionistisch van aard en/of hebben een hoog verantwoordelijkheidsgevoel. Zo iemand denkt dan bijvoorbeeld: ‘Als ik het niet doe, doet niemand het en loopt alles in de soep’. De coachee onderzoekt waar dit soort gedachten en gevoelens vandaan komen, of ze kloppen dan wel hem verder helpen. Ook wordt aandacht geschonken aan gevoelens van schuld, boosheid, miskenning en verongelijktheid, die nogal eens meespelen bij deze problematiek. Zo mogelijk gaat de coachee al snel geregeld even naar zijn werk, al is het maar om een kopje koffie te drinken. Hoe groter de afstand tot de werkvloer, hoe moeilijker immers iemand zijn werk weer oppakt.

Fase 2: Terugkeer op de werkvloer
Wanneer de coachee de stress weer redelijk in de hand heeft, gaat hij in overleg met coach, bedrijfsarts en werkgever zijn werkzaamheden geleidelijk weer oppakken. Hiervoor wordt een stappenplan opgesteld, waarin wordt aangegeven voor hoeveel uur, op welke afdeling en onder wiens ondersteuning de coachee weer aan de slag gaat. In het begin is het van groot belang om daarbij als coach een vinger aan de pols te houden. De eerste werktaken moeten zeker niet te zwaar zijn. De coachee krijgt daarom de opdracht nauwkeurig bij te houden in welke werksituaties de spanning oploopt. Steeds wordt daarna met de coach besproken wat hij dan voelde en dacht en hoe hij hierbij het geleerde uit de eerste fase van het coachingstraject kan toepassen. Sommigen zijn daarnaast geholpen met timemanagement  en anderen met een nader onderzoek in hoeverre de functie bij hun kwaliteiten past. Voor dit laatste kan een sterkte/zwakteanalyse van de coachee worden gemaakt en op basis daarvan het takenpakket aangepast. Behalve individugericht dient de coach echter ook organisatiegericht te werk te gaan. De organisatie kan immers een van de ziekmakende factoren zijn en soms is aanpassing van de werksituatie broodnodig. Zeker wanneer sprake is van rolonduidelijkheid of conflicten is een gesprek met de leidinggevende een eerste vereiste. Soms zijn aanpassingen lastig te realiseren en moet de coachee begeleid worden naar een andere functie binnen of buiten het bedrijf.

Fase 3 Terugvalpreventie
Aan het eind van het coachingstraject is het van groot belang om aan terugvalpreventie te doen. Nogal eens vervallen mensen weer in oude gewoontes en als coach is het goed om daarmee rekening te houden. Dat betekent dat samen met de coachee wordt bepaald wat bij hem de eerste tekenen van werkstress zijn en wat daaraan te doen valt. Als er na de laatste coachingsessie sprake lijkt van terugval, dan weet de coachee hoe hij dit moet aanpakken. De coach plant na afloop van het traject enkele (telefonische) momenten om uit te wisselen in hoeverre de coachee erin slaagt het heft in eigen handen te houden en het werkplezier te behouden. Lukt dat even niet goed meer dan kan een extra sessie worden afgesproken.

Tot slot
Om zo’n traject van eerste intake tot en met het terugvalpreventieplan professioneel te kunnen begeleiden, wordt wel het een en ander van coaches gevraagd. Afstemming met bedrijfsarts en werkgever vereist naast communicatieve vaardigheden de nodige kennis van zaken. Coaches dienen bekend te zijn met het wettelijk kader van dit soort trajecten (Wet poortwachter), maar ook met de vakliteratuur (3) en protocollen en richtlijnen (4) op dit terrein. Daarnaast is enige kennis van psychopathologie noodzakelijk om te voorkomen dat mensen begeleid worden voor werkstress of burnout, terwijl er in werkelijkheid heel iets anders aan de hand is. Dit alles biedt een uitstekende basis om verantwoord met de problematiek aan de slag te gaan.

Noten:
(1) Zie: Keijsers, G., e.a. (2011). Protocollaire behandeling van patiënten met burn-out. In: Keijsers, G., Minnen, A. van, & Hoogduin, C.A.L. (red.) (2011). Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten. Deel 2. Amsterdam: Boom (p. 225-295).
(2) Zie bijvoorbeeld: Roelands, A. (2015). Nooit meer burn-out! In drie stappen leren genieten van werk en leven. Amsterdam: SWP; Interapy: online therapie bij burnout (http://www.interapy.nl/burnout).
(3) Zie ook: Deth, R. van (vijfde editie, verschijnt juli 2015). Psychiatrie: van diagnose tot behandeling. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
(4) Zie bijv. Verschuren, C.M. e.a. (2011). Richtlijn: één lijn in de eerste lijn bij overspanning en burnout. Amsterdam: LVE e.a. (https://www.nvab-online.nl/sites/default/files/bestanden-webpaginas/MDRL_Overspanning-Burnout.pdf)

Wil je werkgerelateerde problematiek beter kunnen begeleiden? Kijk dan eens bij de Opleiding Coachen bij stress en burn-out

Het Europees Instituut is een dochteronderneming van de Baak. De Baak is partner van de campagne Herken de druppel – check je werkstress.